"Padişahi-Mülk” qitəsi

    Füzulinin ictimai məzmunlu lirik şeirləri sırasında qitələri xüsusi yer tutur. Şairin ən məşhur qitələri sırasında "Padişahi- Mülk...” sözləri ilə başlayan qitədir. Qitə iki hissədən ibarətdir. Birinci hissədə hökmdardan, ikinci hissə isə şairdən danışılır. Füzuli bu hissələri qarşılaşdıraraq kimin daha üstün olmasını açıqlayır. "Padişahi-Mülk...” qitəsində hökmdar rüşvətxor acgöz kimi qələmə verilib. Bu şahın ölkəsində əmin amanlıqdan əsər-əlamət yoxdur. Buna görə də ölkədə üsyan baş verən kimi şahın qoşunu və ölkəsi məhv olur.Şeirdə dövrün ən fəlaktli hadisələrindən biri ardıcıl baş verən qanlı feodal müharibələrin səbəbkarların ölkə padşahlarının ümumiləşdirilmiş obrazı da birinci və üçüncü sətirlərdən diqqəti cəlb edir.

    Qitənin ikinci hissəsində isə şairdən söhbət açılır.Şair şeirdə hökmdarın əməllərinə nünasibətini açıq aydın bildirir. Şair yoxsul olsa da özünü söz aləminin sultanı adlandırır.Şer sənət aləminin sultanı olan şair həyata baxışı, əməli və xasiyyəti ilə işğalçı hökümdarlardan fərqlənir. Şairin ürəklərə yol tapan sözləri,Uca tanrının köməyi ilə qirunu da dənizi də fəth etmək qabiliyyətindədir.Şairin padşahdan üstün cəhəti odur ki,onun söz ordusu heç kimə xətər yetirmir.Lakin şairin padşahdan ən üstün cəhəti odur ki,hökümdarn hakimiyyəti müvəqqəti,sənətkarların sözü isə əbədidir.Füzulinin sujet qurma məharəti,obrazlığı onun kiçik həcmli əsərlərində də özünü aydın büruzə verir. "Pənbeyi-daği cünu”, "Məni candan usandırdı”, "Padişahi-mülk”, "Söz”,və başqa qitələri buna misal ola bilər. Qitələrdə Füzuli sənətkarlığı bəzi ümumi cəhətləri saxlamağa bərabər yeni keyfiyyətlər alır.Burada ağıl, hər şeyi öz adı, ünvanı ilə vermək ütünlük ləşkil edir. "Padişahi-Mülk...” qitəsində şair özü ilə padşahları,sənətkarla ölkə hakimini qarşılaşdırmaq yolu ilə getmişdir.

    Əsas məqsəd şairi tərifləmək olsa da, padşahların tənqidi daha güclü çıxmışdır. M.Füzulinin yazdığı şerlərin məğrur obrazı gözümüzün qabağına gəlir.Şair demək istəyirdi ki,insa nə qədər saf,incə və rəhmdil olarsa bir o qədər xalq içində hörmət və izzət qazanar. Şair əsərdə padşahları tənqid etmiş,hətta tənqid etməklə kifayətlənməmişdir.

    Qitənin nəticə hissəsində şair başına qənaətdən tac qoyduğunu,əbədi olan dünyanı düşündüyünü,on görə də bu fani dünyada heç kimə möhdac olmadığını qürur hissi ilə bildirir.Şairirin yazdığı bu son misralar,əsasən "Şikayətnamə”əsərinə bənzəyir. Əsərdə sənətkarlara xüsuis yer verildiyi üçün fəxriyyə səciyyəsi daşıyır.